تمساح تالابی
نام فارسی:تمساح تالابی / گاندو (نام محلی)
نام انگلیسی:marsh crocodile
نام علمی:crocodylus palustris
خانواده:کروکودیل ها (corocodylidae)
جمعیت:200 تا 300
پراکنش:در دنیا فقط در قاره ی آسیا ،از آسام به سمت غرب در بیش تر بخش های هندوستان ،بنگلادش،نپال،پاکستان،سریلانکا تا منتهی الیه جنوب شرقی بلوچستان ایران(منطقه ی حفاظت شده ی باهوکلات در منتهی الیه جنوب شرقی بلوچستان و رودخانه های سرباز و کاجو)پراکنده است.
زیست گاه:در رودخانه ها و دریاچه های آب شیرین،مرداب ها،باتلاق ها،برخی خورهای دریا و حتی دریا،آب های نسبتا کم عمق(کم تر از 5 متر)و جریان آرام نهرها ،برکه ها،رودخانه ها،دریاچه های آب شیرین و مرداب ها،انبارها،کانال ها ی آبیاری ،استخرهای ساخت انسان و آب های کم عمق حاصل از پیش روی دریا در ساحل زندگی می کند.
اندازه:طول بدن تمساح پوزه کوتاه ایرانی تا 4 متر،معمولا در حدود 5/2 تا 3 متر است. تمساح نر از تمساح ماده بزرگ تر است.
ریخت شناسی :دارای فلس های بزرگ ،خشن و زره مانند است. در پوست شکم صفحات استخوانی ندارد. دمی ماهیچه ای،ستبر،بزرگ و پارو مانند دارد. دست های این تمساح 5 انگشت جدا از هم دارد و پاهایش دارای 4 انگشت کم و بیش پرده دار است. چشم هایش بالای سر قرار دارند و مردمک آن ها عمودی و بیضی و چشم ها در تاریکی درخشان است. پلک سومی برای حفاظت از چشم در زیر آب وجود دارد و سوراخ بینی هلالی شکل و دریچه دار در انتهای پوزه ای کم و بیش پهن قرار گرفته است. دندان های این تمساح مخروطی با دیواره ی ضخیم است که دندان های عقبی استوانه ای تر و کندتر از دندان های جلویی هستند. در هر نیمه ی آرواره ی بالایی 19 دندان و در هر آرواره ی پایینی 15 دندان (در هنگام بسته بودن دهان چهارمین دندان در هر طرف آرواره ی پایینی قابل مشاهده است). رنگ تمساح پوزه کوتاه ایرانی قبل از بلوغ زیتونی تا خرمایی روشن و دارای نوارهای سیاه در عرض بدن و دم است و پس از بلوغ ،رنگ بدن خاکستری تا قهوه ای ،گاهی زیتونی و حتی سیاه و نوارها به لکه های تیره و پراکنده تبدیل می شود.
رژیم غذایی:تمساح پوزه کوتاه در طول زندگی،رژیم غذایی متغیری دارد. تمساح های تازه به دنیا آمده از کرم ها،حشره هایی مانند ملخ و صدف ها تغذیه می کنند. تمساح های جوان قورباغه ،ماهی های کوچک و میگو می خورند. غذای بزرگ سالان هم ماهی های بزرگ تر،خزندگانی مانند مار و لاک پشت و پرندگان و انواع پستانداران است.
زادآوری:تمساح ماده در فصل بهار تخم می گذارد و لقاح آن داخلی است.
وضعیت حفاظتی:بسیار آسیب پذیر است.
مردم عقیده دارند که وجود این حیوان باعث پاک ماندن آب می شود. به همین سبب،نسل این حیوان با وجود تعداد و پراکنش کم آن در ایران و بازار داغ پوستش در پاکستان ،هنوز از بین نرفته است. این گونه را با نام تمساح پوزه کوتاه نیز می شناسند.
تمساح
تمساح بلعنده،نگهبان دروازه ها،نمایان گر طبیعت دو گانه ی آدمی( چون در آب وخشکی زندگی می کند) است.ازنظریونا نیان،سوسماروتمساح نماد تفکربی صدا وسکوت هستند.می گویند چون تمساح هنگام بلعیدن ماه گریست «اشک تمساح» پدیدآمد.ازسوی دیگر،می گویندتمساح درحالی که شکارخودمی بلعد،برای آن اشک می ریزد.تمساح نماد بی احساسی وبی عا طفگی،حرص وپرخوری،شیطان،مرداب،مرگ ونادرستی نیزهست.درهنرمصریان ،چشمان تمساح نماد شرق ونور،ودم تمساح نماد غرب وتاریکی است.
تمساح درادب فارسی
درمتون کهن،شواهدی وجود داردکه نشان می دهدنهنگ وتمساح دریک معدنی به کاررفته اند.ازجمله آن که پوست نهنگ محکم وسخت توصیف شده وشکافتن آن کاری دشوار محسوب گردیده است. همچنین محل زندگی نهنگ،رود نیل یا بیشه ها دانسته شده که همه این موارد از مصادیق زیستی تمساح است:
نشیب هاش چو چنگال شیر درشت فراز هاش چو پشت پلنگ ناهموار(فرخی سیستانی)
بر کشتی عمر تکیه کم کن کین نیل نشیمن نهنگ است(انوری)
پلنگان را در آوردن ز کهسار نهنگ گان را ز بیشه کردن آوار(فرخ الدین اسد گرگانی)
ترکیبهای« نهنگ هندو» ،«نهنگ نیلگون » «نهنگ سبز،» «نهنگ سیاه»،«نهنگ زیر خفتان» در ادبیات فارسی کنایه از تیغ و شمشیر است و به تمساح و دندان های تیز و برنده ی آن اشاره دارد:
نهنگی دو تیغی بر افراخته به تیغ از نهنگ گاه سر انداخته(نظامی)
چو دارای روم آن سپه را بدید نهنگ سیاه از میان بر کشید(نظامی)
نهنگی گهر بار دارم به کف که گیتی چو آتش بسوزد به کف(دقیقی)
نهنگ در فرهنگ مردم
خواب گزاران دیدن تمساح را در خواب،نشانه دشمنی پر مکر و حیله و دزد حیله گر می دانند.
ساکنان خجالتی آب گیرها!
کروکودیل ها برای زندگی در آب ،سازگاری های ویژه ای پیدا کرده اند. چشم ،بینی و گوش آن ها پرده های محافظ مخصوصی دارد تا هنگامی که در آب فرو می روند،از این قسمت های بدن آن ها محافظت کند. کروکودیل ها تمام بدن خود را زیر سطح آب شناور می کنند و تنها قسمتی از چشم ها و بینی آن ها بیرون می ماند تا در حالی که دیده نمی شوند،هم ببینند،هم بشنوند،هم ببویند،هم نفس بکشند و همه جا را زیر نظر داشته باشند!تمساح تالابی،کروکودیلی غیر مهاجم و خجالتی است!این تمساح حیوانی محتاط و بی آزار است و معمولا خود را با سرعت مخفی می کند. روستاییان بلوچستان هیچ ترسی از تمساح تالابی ندارند و کودکان آن ها در حوضچه ها و چالاب هایی که زیست گاه این خزنده است،بدون ترس شنا می کنند.
راه نجات از گرما و خشکی!
در ماه هایی که هوا معتدل است و باران بیش تری می بارد،تمساح تالابی روی حوضچه های آب غوطه ور می ماند یا در کنار آب استراحت می کند و آفتاب می گیرد. شب هنگام نیز برای جست و جو ی غذا فعال می شود. اما در تابستان ،که گرمای هوا افزایش می یابد و باران نمی بارد ،آب زیست گاه این تمساح خشک می شود یا تنها برکه هایی باتلاقی می ماند. به همین سبب،تمساح تالابی برای فرار از گرما خود را درون باتلاق فرو می برد.
این جا قلمرو من است !
فصل زادآوری که فرا می رسد،تمساح های پوزه کوتاه نر بیش تر از قلمرو خود دفاع می کنند. آن ها با کوبیدن محکم سر روی آب با زدن آرواره ها بر سطح آب،مرزهای قلمرو خود را به دیگر نرهانشان می دهند. امکان دارد تمساح های نر برای دفاع از قلمرو خود،حتی از حمام آفتاب گرفتن دررند و بیش تر وقت ها به گشت زنی در محدوده ی خود بپردازند. با آن که تمساح های پوزه کوتاه اهل مبارزه و جنگ نیستند،ممکن است گاهی برای اثبات برتری ،با تمساحی هم اندازه ی خود مبارزه کنند و برای این کار از روش کوبیدن سر یا گاز گرفتن استفاده کنند.
مادرهای مهربان!
زمانی که تمساح تالابی ماده به 6 تا 8 سالگی می رسد،طول آن 7/1 تا 2 متر می شود،بلوغ جنسی اش آغاز می شود. تمساح نر هم در حدود 10 سالگی و در حالی که طولش تقریبا 5/2 متر است،از نظر جنسی بالغ می شود. پس از جفت گیری،تمساح ماده سواحل شیب دار به دنبال مکان مناسبی می گردد تا در آن ،برای خود آشیانه ای حفر کند. تمساح ماده تقریبا یک ماه پس از جفت گیری ،معمولا در اوایل بهار ،تخم های خود را درون این آشیانه می گذارد و سطح آن را با شن می پوشاند. تمساح های مادر نگران تخم های خود هستند. به همین سبب،در کنار گودال ها می مانند و از آن ها در مقابل حیوانات شکارچی مراقبت می کنند. آن ها برای فریب دشمنان و شکارچیان ،چند لانه ی گول زننده هم می سازند. تعداد تخم ها به طور متوسط 25 عدد است و تقریبا 50 تا 75 روز بعد ،نوزاد ها از تخم خارج می شوند. تمساح های کوچک برای آن که بتوانند از زیر خاک بیرون بیایند،مادر خود را با صدا های ظریفی صدا می زنند. مادر با شنیدن صدای آن ها،پوشش شنی آشیانه را کنار می زند تا نوزادان از آن جا خارج شوند. زمانی که نوزادها از تخم خارج می شوند،تمساح مادر و گاهی تمساح پدر،آن ها را در دهان خود به نزدیک ترین جایی که آب دارد،می برند. تمساح های والد تا مدت ها همراه بچه ها هستند و از آن ها مراقبت می کنند. اما با وجود تمام این مراقبت ها،تعداد بسیار کمی از بچه تمساح زنده می مانند و به سن بلوغ می رسند.
غذای تمساح
تمساح تالابی آرواره هایی قوی وپوزه ای پهن دارد که برای شکار حیواناتی مثل پرندگان و پستانداران،که اسکلت بندی محکمی دارند،مناسب است.نوزادان ازسخت پوستان ،حشره ها وماهی های کوچک تغذ یه می کنند وتمساح های بالغ وبزرگ تر؛ماهی،دوزیستان،پرندگانو پستانداران را شکار می کنند. نوع تغذیه ی این گونه به منابع غذایی قابل دست رس بستگی دارد و در برخی مناطق به نظر می رسد که ماهی خوار باشند. از منابع غذایی مهم این گونه در ایران می توان به دوزیستان ،ماهی ها،سگ های ولگرد و حتی احشام اشاره کرد.
مهمان ناخوانده
در منطقه ی بلوچستان مردم محلی برای ذخیره و تامین آب مورد نیاز خود از آب باران،اقدام به ایجاد حوضچه ها یا آب بندان هایی در کنار روستاها می کنند که به آن«هوتک »می گویند. این هوتک ها پذیذای مهمان ناخوانده نیز هستند و تمساح ها از این برکه های مصنوعی در حکم زیست گاه خود استفاده می کنند. در چنین وضعیتی،رابطه ی انسان و تمساح دارای تعامل است و با وجود ناخنک زدن تمساح ها به احشام روستاییان ،به هم آسیبی نمی رسانند.
سلطان پاکی
تمساح در بلوچستان دارای ارزش های فرهنگی نیز هست .مردم محلی در مناطق زندگی تمساح ها به آنان آسیبی نمی رسانند و بر این عقیده هستند که بودن تمساح به معنی بودن آب و تمیز ماندن آن است. پس به دیده ی احترام به آن می نگرند.
خطر در کمین!
پوست تمساح برای ساخت کفش ،دستکش،کیف و وسایل دیگر طرف دار زیادی دارد. اما این علاقه ی انسان ها،به ضرر تمساح هاست. صید تمساح ها برای استفاده از پوستشان و تخریب زیست گاه ها . آلودگی محیط زیست ،خشک سالی و سیل نیز از دیگر عوامل تهدید کننده می باشد که،دست به دست هم داده اند تا هر روز از تعداد تمساح ها کم و نسلشان رو به انقراض باشد.
نقش تمساح تالابی ایرانی در طبیعت
تمساح ها از جانوران گوناگونی تغذیه می کنند. به همین سبب،در تعادل جمعیتی جانوران زیادی نقش دارند. تخم های کروکودیل ها یا کروکودیل های جوان نیز غذای برخی حیوانات دیگر است. امروزه در جهان با راه اندازی کارگاه های پرورش تمساح ،نیاز بازار برای پوست و سایر تولیدات وابسته به آن به صنعت بزرگی تبدیل شده است و برنامه ریزی هایی هم برای استفاده در بخش گردش گری صورت می گیرد.
مرجع:فرهنگ نامه حیات وحش ایران
ارسال توسط سیروس علی پور siroos alipour
آخرین مطالب
